Ο ελεύθερος επαγγελματίας σε έναν κόσμο που αλλάζει.

Παρατηρώ να αποκτά όλο και μεγαλύτερη αποδοχή η άποψη που λέει ότι η κυβέρνηση κυνηγά τους «ελεύθερους επαγγελματίες», ότι έχει βρει την εύκολη λύση, ότι υπάρχει και εκτελείται οργανωμένο σχέδιο για την εξόντωσή τους και το δομικό μετασχηματισμό της αγοράς εργασίας από «ελεύθερη» σε έμμισθη μέσα από μισθολόγια μεγάλων εταιρειών , που θα σχηματισθούν ως εξέλιξη στον κατά περίπτωση κλάδο.

Προσωπικά βρίσκω αυτήν την άποψη πολύ εύκολη και μάλλον συνομωσιολογική. Κατ΄ αρχήν παραγνωρίζει, και μάλλον αποσιωπά, το γεγονός ότι το λεγόμενο «κυνήγι των ελεύθερων επαγγελματιών» έχει ξεκινήσει κάμποσες κυβερνήσεις πριν. Και αυτό δεν το λέω για να υπερασπισθώ την τωρινή, κάθε άλλο.  Το επικαλούμαι διότι δείχνει το γεγονός ότι η ουσία του προβλήματος είναι πολύ βαθύτερη και η φορολογική επιδρομή είναι η κορυφή του παγόβουνου μόνο.

Όσον αφορά στο φορολογικό κομμάτι, για να ξεμπερδεύουμε με αυτό,  πρέπει κατ΄αρχήν να αναγνωρίσουμε ότι εδώ και πάνω από μια εικοσαετία, από τον Παλαιοκρασσά συγκεκριμένα το 94, το φορολογικό σύστημα έχει σα βασικό του στόχο μέσω τεκμαρτών όρων μικτού κέρδους, τεκμηρίων, αντικειμενικών κριτηρίων, και όπως αλλιώς έχουν κατά καιρούς ονομαστεί, να αναζητά, να εντοπίζει και να φορολογεί το λανθάνον εισόδημα. Καλώς ή κακώς, αυτή είναι η φιλοσοφία των νόμων που έχουν εισάγει οι κυβερνήσεις, και ψηφίσει τα κοινοβούλια κάθε απόχρωσης, από το 94 και μετά. Οπότε έχουμε να κάνουμε κατά κάποιο τρόπο με μια εθνική, υπερκομματική νοοτροπία, και όχι μια με κομματική, ή συγκεκριμένης πολιτικής απόχρωσης επιδίωξη.

Από την άλλη ακούμε κατά καιρούς για περιπτώσεις υπερφορολόγησης ελεύθερων επαγγελματιών με μικτό εισόδημα προ φόρων πέντε και δέκα χιλιάδες ευρώ. Μα καλά όμως, αυτοί οι άνθρωποι πως ζουν με πέντε και δέκα χιλιάδες ευρώ; Μπορεί άνθρωποι να ζήσουν με δέκα χιλιάδες ευρώ και να έχουν και οικογένεια, αυτοκίνητο φροντιστήρια κλπ; Προφανώς όχι, είναι σίγουρο ότι έχουν κρυφούς πόρους. Θέλετε απόκρυψη εισοδήματος, θέλετε ενίσχυση από γονείς σε μορφή χρηματοδότησης, στέγασης, σίτισης κλπ; Για τη φορολογία όμως, όπως ισχύει εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, αυτό είναι αδιάφορο. Το φορολογικό σύστημα έχει σχεδιαστεί κατά τέτοιον τρόπο ώστε όλες αυτές τις απολαβές να τις θεωρεί εισόδημα και να τις φορολογεί.

Γιατί όμως παρατηρήθηκε όξυνση του προβλήματος και των συνεπειών του τα τελευταία τρία με πέντε χρόνια;  Διότι σε αυτό το διάστημα αποδείχθηκε πόσο ανεπαρκής και ξεπερασμένη ήταν η δόμηση της οικονομίας σε ένα υπερανεπτυγμένο σύστημα ελεύθερου επαγγελματισμού.  Η υπερπροσφορά ελεύθερων υπηρεσιών σε σχέση με την κάθετη πτώση της ζήτησης ξαφνικά μείωσε κάθετα το πραγματικό εισόδημα αυτών.

Αξίζει όμως να δούμε ποιοί ήταν οι κύριοι προσδιοριστικοί παράγοντες που συνετέλεσαν στο να εμφανισθεί αυτό το φαινόμενο:

·        Πρώτα και κύρια, όπως αναφέρθηκε, η υπερπροσφορά υπηρεσιών σε συγκεκριμένους κλάδους του ελεύθερου επαγγελματισμού. Έχει φανεί εδώ και πολλά χρόνια με τους δικηγόρους, αν και αυτοί έχουν βρει τον τρόπο μέσω κρατικών προνοιών να προστατεύουν τον κλάδο τους. 

·        Η υπερπροσφορά υπηρεσιών συνοδεύεται και από την έλλειψη διαφοροποίησης. Ένας λογιστής πρέπει να είναι πραγματικά φωτεινό μυαλό για να μπορέσει να διαφοροποιήσει τις υπηρεσίες του. Ο κλάδος όμως της κομμωτικής και του προσωπικού καλλωπισμού βρήκε τη διέξοδο με όλα αυτά τα nail shop και τα χιψτερικά κουρεία που ξεπετάχθηκαν ξαφνικά από το πουθενά. Όχι για πολύ προβλέπω αλλά και πάλι το επιχείρημα στέκει.

·        Σαφώς και ένας κύριος παράγοντας, στο βαθμό που δε λειτούργησε η διαφοροποίηση, αποδείχθηκε η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος από την πλευρά της ζήτησης πράγμα που οδήγησε στην ελαστικοποίηση πολλών δαπανών από μέρους των νοικοκυριών θεωρουμένων ως αυτό το χρονικό σημείο ανελαστικές.

·        Ο σοβαρότερος όμως παράγοντας, ο οποίος και διαφεύγει από τους περισσότερους σχολιαστές του φαινομένου, είναι οι οικονομίες κλίμακας. Μέσα σε ένα κατακερματισμένο πεδίο υπεράριθμων ελεύθερων επαγγελματιών σημειώνεται τεράστια δέσμευση πόρων από μέρους τους, πόρων στους οποίους η κατανάλωση αδυνατεί να ανταποκριθεί. Αν θέλετε αυτό είναι που τους καθορίζει ως «υπεράριθμους». Η αναλογικά υπερβολική ποσότητα πόρων τους οποίους χρησιμοποιούν κατά μόνας για τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που καθιστά τις υπηρεσίες τους ακριβότερες από την τιμή ισορροπίας.

Κυριαρχεί μια αφήγηση, με ιδεολογικά χαρακτηριστικά θα έλεγα, η οποία κατά τη γνώμη μου είναι τελείως λάθος. Η αφήγηση αυτή εδράζεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά. Την υποτιθέμενη «ελληνική νοοτροπία» και τον υποτιθέμενο «ελληνικό τρόπο οικονομικής ανάπτυξης». Σύμφωνα με αυτές τις δυο ιδέες, η Ελλάδα πρέπει να είναι φυσικό να πλημμυρίζεται από πολλές μικρές, οικογενειακές κατά βάσει, επιχειρησούλες, οι οποίες είναι καταδικασμένες να ζούνε στο μικρόκοσμό τους, γιατί αυτός είναι ο τρόπος που «ταιριάζει στους Έλληνες». Ο Έλληνας, υποτίθεται, πρέπει να είναι πάντα αφεντικό του εαυτού του και αυτός είναι ο σωστός τρόπος για την ανάπτυξη της οικονομίας, ο οποίος πρέπει να στηριχθεί και να επιδοτηθεί από την πολιτεία.

Πρόκειται για μια αυτοκτονική άποψη, η οποία οδηγεί την Ελληνική οικονομία σε αυτό που θέλει να αποφύγει, τον πλήρη αφανισμό της. Ζούμε σε μια εποχή που κανένας πόρος δε μπορεί να σπαταλιέται άσκοπα. Ζούμε σε μια εποχή που απαιτεί συνέργειες, συγκλίσεις, και οικονομίες κλίμακας. Ζούμε σε μια εποχή που το προϊόν και η υπηρεσία πρέπει να φτάνει όσο το δυνατόν φθηνότερη στον καταναλωτή. (Παρενθετικά, αυτός είναι ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσουμε τη μοναδική ίσως κακώς εφαρμοσμένη πτυχή της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή της μη ελεύθερης διακίνησης του εργατικού δυναμικού, με συνέπεια την ανισότητα των αποδοχών και την παγκόσμια ανισορροπία στην επίδραση του εργατικού κόστους. )  

Υπάρχουν πολλοί οι οποίοι εξανίστανται, «θέλουν να μας κάνουν υπαλλήλους από επιχειρηματίες», «θέλουν να φέρουν τις ξένες εταιρείες να μας πάρουν τις δουλειές», και άλλα τέτοια περήφανα και μελοδραματικά.

Δεν είναι έτσι αγαπητοί μου. Θέλουν να σας μάθουν να συνεργάζεστε, να κάνετε εταιρείες έτσι ώστε να έχετε φθηνό προϊόν και να είστε ανταγωνιστικοί, ώστε να επιβιώσετε και να επιτύχετε σε μια οικονομία που αλλάζει με ραγδαία ταχύτητα τα χαρακτηριστικά της. Το μέλλον του ελεύθερου επαγγελματία, εχει αρχίσει ήδη να διαγράφεται.  Ο ελεύθερος επαγγελματίας του μέλλοντος είναι ένας μισθωτός με μια πιο ελεύθερη σχέση εργασίας. Και αυτό δε θα μπορεί να αποφευχθεί πουθενά, ούτε στο μικρό γαλατικό χωριό μας. Πράγμα όχι απαραίτητα κακό.

Γι αυτό ας λείπουν οι οπισθοδρομικές φωνές που στηρίζονται στην υποτιθέμενη δημιουργικότητα και εφευρετικότητα του Έλληνα όταν δουλεύει ελεύθερος και ανεξάρτητος. Προσφέρουν πολύ κακές υπηρεσίες. Σε όλο τον κόσμο οι επιχειρηματίες που πέτυχαν, και που τράβηξαν μαζί τους και τις οικονομίες των χωρών τους είναι αυτοί που χαλιναγώγησαν τη δημιουργικότητα και εφευρετικότητά τους μέσα από ένα μεγάλο εταιρικό σχήμα, μέσα από το οποίο ξεδιπλώθηκε η πραγματική δυναμικότητα της δουλειάς τους και της ιδέας τους. 

Απο την άλλη, μια πιο ελεύθερη σχέση εργασίας, σε μορφή "freelancing" είναι ήδη πραγματικότητα στη χώρα μας, και ήδη αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο μοχλό ανάπτυξης της οικονομίας μας.