Διαβάζω στην “Καθημερινή” ότι, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα στο Νταβός, η αύξηση της χρήσης ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης θα κοστίσει τα επόμενα πέντε χρόνια την απώλεια 5,1, εκατ. θέσεων εργασίας σε 15 μεγάλες χώρες.
Πρόκειται για ένα θέμα που με εξιτάριζε από μικρό. Το πως, δηλαδή, αυτή η απώλεια των θέσεων εργασίας θα γύρναγε πίσω στην κοινωνία.
Ο πρώτος τρόπος που μπορεί να ιδωθεί αυτό το θέμα είναι ο απλοϊκά αριστερόστροφος, ο αρχέτυπα σοσιαλιστικός. Μπορεί δηλαδή κάποιος να πει ότι οι βιομηχανίες ασφαλώς κερδίζουν από την υποκατάσταση των φυσικών, ανθρώπινων εργατικών χεριών με μηχανές. Τι πιο απλό λοιπόν από το να επιστραφούν τα κέρδη αυτά, στους χαμένους της υπόθεσης, δηλαδή στην εργατική τάξη, υπό τη μορφή αυξημένων κοινωνικών παροχών, αυξημένου επίπεδου διαβίωσης.
Επειδή όμως αυτό ακούγεται, και μάλλον είναι, πολύ ασαφές και ομιχλώδες, και επειδή ζούμε σε καπιταλισμό, το σωστό θα ήταν να προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε αν όντως δημιουργούνται εν τέλει αυτά τα κέρδη και, αν ναι, να εντοπίσουμε που ακριβώς εμφανίζονται, και πως λειτουργούν στο οικονομικό κύκλωμα. Να δούμε ποιος ωφελείται από αυτή την αλλαγή, με ποιον τρόπο, και πως διοχετεύεται αυτή η ωφέλεια.
Κατ΄αρχάς, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι τρέχουσες δαπάνες συντήρησης και λειτουργίας των ρομπότ υπολείπονται αυτές της μισθοδοσίας των μπλε κολλάρων. Μια σειρά ρομποτικών μηχανικών κατασκευών για να παραχθεί χρειάζεται πρώτα μια σοβαρή επένδυση σε έρευνα και τεχνολογία, και αυτή η επένδυση σίγουρα πρέπει να αποσβεσθεί. Είναι φυσικό λοιπόν ότι αυτό το κόστος θα περάσει στην τιμή του προϊόντος “ρομπότ”, οπότε και θα ακολουθήσει η οικονομοκοτεχνική του απόσβεση σε ένα διάστημα, το οποίο εκ πρώτης όψης εκτιμώ ότι θα διαρκέσει πέντε με δέκα χρόνια. Σε απλά λόγια δηλαδή η βιομηχανία η οποία θα χρησιμοποιήσει ρομπότ αντι για ανθρώπους θα συνεχίσει να εγγράφει στα βιβλία της αντί για έξοδα μισθοδοσίας, μηνιαία έξοδα απόσβεσης.
Επίσης πρέπει να υποθέσουμε ότι ο λογαριασμός δεν σταματάει εκεί. Εκτός από τον ετήσιο καταλογισμό απόσβεσης της επένδυσης για την προμήθεια των ρομπότ, θα τρέχουν παράλληλα τα έξοδα συντήρησης αυτών των μηχανών. Τα ρομπότ θα πρέπει να έχουν και ένα λογισμικό. Αν κρίνω από το κεφαλοκλείδωμα που υφίσταται μια μικρομεσαία επιχείρηση για την ετήσια ανανέωσης χρήσης του ERP της, από την εταιρεία πληροφορικής που την υποστηρίζει, τα αντίστοιχα ετήσια έξοδα υποστήριξης του λογισμικού των ρομπότ δε θα είναι καθόλου αμελητέα.
Αν από την άλλη μεριά λάβουμε υπ΄όψη μας πόσο χαμηλά βρίσκονται τα μεροκάματα εξ αιτίας των παγκοσμίων οικονομικών κρίσεων, της παγκοσμιοποιημένης αγοράς εργασίας, και της χαμηλής απαιτούμενης εξειδίκευσης, τείνουμε να υποθέσουμε ότι από άποψη περιορισμού των λειτουργικών εξόδων ίσως η υποκατάσταση των ανθρώπινων εργατικών χεριών να μη φέρει σε πρώτη φάση τα οικονομικά αποτελέσματα που εκ πρώτης όψεως θα ανέμενε κάποιος.
Άρα λοιπόν αυτή η ρομποτική επανάσταση στην παραγωγή είναι άδικο να αντιμετωπίζεται σα μια απλή προσπάθεια για τον περιορισμό των εξόδων. Εδώ πλέον έχουμε να κάνουμε με κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό, κάτι νέο. Μια επανάσταση στην παραγωγική διαδικασία σε παγκόσμιο επίπεδο, η οποία θα αλλάξει ριζικά πολλά από αυτά που ξέραμε.
Ας προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε ποια θα είναι τα πρώτα ωφέλη από αυτήν την επαναστατική αλλαγή στην παραγωγή.
Το πρώτο και πιο σίγουρο θα είναι ο περιορισμός του ανθρώπινου λάθους, και μάλιστα του λάθους εκείνου που δε μπορεί να προβλεφθεί συστημικά, του λάθους που ανήκει στο 5% της κανονικής κατανομής όσον αφορά στην καμπύλη της παραγωγικής ευστοχίας. Θα έχουμε δηλαδή μια μηχανή που θα παράγει 100% αλάνθαστα κομμάτια, πανομοιότυπα, τα οποία θα ανταποκρίνονται σε κάθε περίπτωση στις απαιτούμενες προδιαγραφές.
Δεύτερη σημαντική αλλαγή που θα επιφέρει αυτή παραγωγική επανάσταση θα είναι η βελτιστοποιημένη ταχύτητα. Απλά και κατανοητά, η παραγωγικότητα θα σημειώσει κατακόρυφη άνοδο, εφ΄όσον θα έχει εξαλειφθεί πρώτα ο παράγοντας της ανθρώπινης κούρασης, και δεύτερον άλλα ζητήματα που προκαλούν χρονοτριβή όπως άδειες, διακοπές, απεργίες, Βέβαια εδώ μπαίνουν άλλα ζητήματα σε σχέση με τον προσδοκώμενο όγκο παραγωγής και το efficiency της αγοράς, αλλά υποθέτουμε ότι αυτά έχουν ληφθεί υπ΄όψιν πριν την επιβολή των νέων διαδικασιών ρομποτικής παραγωγής.
Αν προσπαθήσουμε τώρα να διακρίνουμε ποια θα είναι τα κέρδη της κοινωνίας από αυτήν την αλλαγή των παραγωγικών διαδικασιών, μπορούμε να δούμε και αυξημένη παρεχόμενη ποιότητα, αλλά και ποσότητα ικανή για δυο πράγματα. Πρώτον, να καλύψει πιο “δύσβατες” περιοχές, και, δεύτερο, να ρίξει τις τιμές, καθιστώντας και από τις δυο απόψεις το τελικό προϊόν, πιο προσιτό σε πλατύτερο καταναλωτικό κοινό.
Μπροστά σε αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές των παραγωγικών σχέσεων, φαντάζει όλο και περισσότερο λάθος η αντιμετώπιση των απωλειών θέσεων εργασίας με ένα στατικό, συντηρητικά εξισορροπητικό πνεύμα. Στη νέα εποχή την οποία εισερχόμαστε, κατά την οποία η εργατική τάξη αντί για μπλε γιακάδες θα έχει τσιπάκια, λογισμικό και τεχνητή νοημοσύνη, πρέπει να δούμε ποια θα είναι πλέον η παραγωγική συμβολή του ανθρώπινου παράγοντα, και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις και υποδομές για την ομαλή μετάβαση της ανθρώπινης εργασίας στις νέες συνθήκες. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η εξειδίκευση, και η τεχνολογική εξοικείωση θα αποτελούν βασικά πλέον συστατικά του εργαζόμενου του μέλλοντος.
Σε μια κοινωνία όπου η εργατική τάξη αντικαθίσταται σταδιακά από ευφυώς εξελιγμένες μηχανές, οτιδήποτε στεγανό την κρατά πίσω, την εμποδίζει να εξελιχθεί η ίδια, και την κάνει να βλέπει το μέλλον με φοβία και συντηρητισμό πρέπει να εξαφανιστεί. Γι αυτό και είναι σημαντικό παράλληλα με την τεχνολογική εξέλιξη του 21ου αιώνα, να εξελιχθεί και η κοινωνική - πολιτική οργάνωση των κοινωνιών. Να αντιμετωπισθούν τα θέματα της δημιουργίας υποδομών, τα θέματα της παιδείας και της σύνδεσης της εκπαίδευσης με τη παραγωγή, με ένα φιλελεύθερο και δημοκρατικό τρόπο. Να παρθούν αποφάσεις τέτοιες που θα θέτουν τις βάσεις για να περιοριστούν οι αποκλεισμοί από τη γνώση, και τις παραγωγικές διαδικασίες, όπως αυτές διαμορφώνονται με ταχύτητα μπροστά στα μάτια μας.
Ο μεγαλύτερος εχθρός στις αλλαγές που πραγματοποιούνται είναι ο φοβικός τρόπος αντιμετώπισής τους. Η κοινωνία μας πρέπει με δημοκρατικό και φιλελεύθερο τρόπο να αποκαλύψει τα στεγανά που κρατάνε την κοινωνία πίσω, και όσους επωφελούνται από αυτά, βάζοντας της εμπόδια να συμβαδίσει με μια τεχνολογική - παραγωγική επανάσταση, που δε μπορεί να περιμένει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου